Chùa Phổ Khánh là một trong những ngôi chùa làng trên đất Quảng Nam (trong nhân dân xưa nay quen gọi là chùa làng Ái Nghĩa). Chùa hiện nằm trên địa bàn xã Đại An, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng.

Sách Đại Nam nhất thống chí, cả bản in đời Tự Đức và đời Duy Tân, đều không thấy nhắc đến tên chùa. Vừa qua, Viện Nghiên cứu Hán Nôm, thuộc Viện Khoa học xã hội Việt Nam, có xuất bản công trình Di tích lịch sử văn hoá Việt Nam (Bảng tra cứu cáo thư tịch Hán Nôm) cũng không có tư liệu về nó. Tuy nhiên qua một tấm bia đá còn lại của chùa, mà chúng tôi vừa phát hiện, cho thấy chùa ra đời khá sớm so với những chùa được ghi chép trong Đại Nam nhất thống chí (phần Quảng Nam tỉnh).

Bài văn bia chùa Phổ Khánh được khắc vào năm Vĩnh Trị 3 (1678) là một tư liệu rất quý, cho phép xếp loại bổ sung chùa này vào hàng các chùa cổ trên đất Quảng Nam, mà Quốc sử quán triều Nguyễn trước đây đã bỏ sót.

Nội dung bài văn bia cung cấp cho chúng ta về một số thông tin quan trọng về đơn vị hành chính, về địa danh, về vấn đề ruộng đất và vai trò của nhà chùa đối với làng xã, mà nguồn thư tịch về thời kỳ này ở khu vực Đàng Trong hiện qúa ít ỏi. Bài văn bia được viết bằng chữ Hán, song có vài chữ Nôm. Đây là dạng chữ Nôm khá sớm ở khu vực Đàng Trong. Không rõ vì lý do gì, tên người khắc bia bị đục xoá. Nhưng quan sát kỹ, chúng tôi nhận dạng được người khắc bia có họ Huỳnh (Hoàng). Kết hợp với chữ “Quán Khái xã” là quê quán người khắc bia, không bị đục xoá, là nguồn chỉ dẫn cho chúng ta có thể truy tìm ra được tên tuổi người thợ khắc đá và địa phương có ngành nghề truyền thống này.

Sau đây là nội dung bài văn bia:

Phiên âm: Phổ Khánh bia:

Đại Việt quốc, Quảng Nam xứ, Điện Bàn phủ, An Nông huyện, Ái Nghĩa xã, Phổ Khánh tự minh. Phụng Phật:

Hội chủ Lê Cao Trí, pháp danh Chơn Thuyên; Nguyên Thị Diệp, hiệu Diệu Huệ, hữu tạo mãi tư điền tại La Đái xã tọa lạc Sa Khố, Suối Giữa nhị xứ cộng điền ngũ mẫu tứ cao bát xích cung vi Tam bảo điền.

Nhất Ái Nghĩa quan viên toàn xã đẳng hữu Thi Lân xứ cộng điền tam mẫu tính nội tự vi viên khố tam cao cung vi Tam Bảo đắc tiện cung dưỡng dĩ tôn Phật pháp.

Vĩnh Trị tam niên, tuế thứ Mậu Ngọ, quý hạ cốc nhật lập bi.

Bi

Thư tả: Lê Phúc Thông
Lã Hữu Thái

San tượng: Quán Khái xã

Dịch nghĩa: Chùa Phổ Khánh

Chùa Phổ Khánh xã Ái Nghĩa, huyện An Nông, phủ Điện Bàn, xứ Quảng Nam, nước Đại Việt. Kính tỏ lòng tôn sùng Phật:

Hội chủ Lê Cao Trí, pháp danh Chơn Thuyên; (và) Nguyễn Thị Diệp, hiệu Diệu Huệ, có ruộng tư mua được tại hai xứ Sa Khố và Suối Giữa, thuộc xã la Đái gồm 5 mẫu 4 sào tám thước đem cúng làm ruộng Tam bảo.

Quan viên và toàn dân xã Ái Nghĩa có 3 mẫu ruộng công tại xã Thi Lân cùng với đất thổ cư ở bên trong khuôn viên vườn chùa là 3 sào dâng làm của Tam bảo để tiện việc cúng dường tôn sùng Phật pháp.

Ngày lành của tháng cuối hạ, năm Mậu Ngọ (1678) niên hiệu Vĩnh Trị (Lê Hy Tông) thứ 3 lập bia.

Bia

Người viết chữ: Lê Phúc Thông
Lã Hữu Thái

Thợ khắc: Xã Quán Khái

Huỳnh Công Bá (Theo Hán Nôm)